Λόρεντς, Κόνραντ

(Konrad Lorenz, Άλτενμπεργκ, Αυστρία 1906 – 1989). Αυστριακός γιατρός. Αν και αρχικά ενδιαφερόταν να ασχοληθεί με την παλαιοντολογία και τη ζωολογία, σπουδάζοντας ιατρική ανακάλυψε ότι η συγκριτική ανατομική και εμβρυολογία προσέφερε καλύτερη πρόσβαση από την παλαιοντολογία στο πεδίο της εξέλιξης των ειδών, που τον ενδιέφερε κυρίως. Πριν αποφοιτήσει από την ιατρική, ξεκίνησε να σπουδάζει ζωολογία και να παρακολουθεί σεμινάρια ψυχολογίας σχετικά με την εφαρμογή συγκριτικών μεθόδων στη μελέτη της συμπεριφοράς. Το 1932 διορίστηκε καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Κένιξμπεργκ [σημερινό Καλίνινγκραντ], ενώ το 1941 ανέλαβε με την ειδικότητα του νευρολόγου-ψυχίατρου, τη φροντίδα του γερμανικού στρατού. Στη διάρκεια της θητείας του συνελήφθη από τους Ρώσους, οι οποίοι του ανέθεσαν να εργαστεί σε νοσοκομεία της Ρωσίας και της Αρμενίας. Μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου επέστρεψε στην Αυστρία και αργότερα στη Γερμανία, όπου συνέχισε τις επιστημονικές του έρευνες. Έγραψε το βιβλίο Η πίσω πλευρά του καθρέφτη. Το 1973 μοιράστηκε με τους Καρλ Φρις και Νίκολας Τινμπέργκεν το βραβείο Νόμπελ φυσιολογίας και ιατρικής για τις ανακαλύψεις τους σχετικά με την οργάνωση και ανάδειξη μοντέλων ατομικής και κοινωνικής συμπεριφοράς. Αυτοί οι τρεις επιστήμονες έθεσαν τα θεμέλια της επιστήμης που ονομάζεται συγκριτική μελέτη συμπεριφοράς ή ηθολογία (ήθος = συνήθεια, τρόπος). Οι πρώτες ανακαλύψεις πραγματοποιήθηκαν σε έντομα, ψάρια και πουλιά, αλλά οι βασικές αρχές αποδείχθηκαν εφαρμόσιμες σε θηλαστικά, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου. Με τη βοήθεια πειραμάτων που διενεργήθηκαν σε νεαρά πουλιά από εκκολαπτική μηχανή, ο Λ. απέδειξε ότι οι στερεότυπες ενέργειες (όπως είναι οι περισσότερες από τις ενστικτώδεις) εμφανίζονταν ως αντιδράσεις σε ερεθίσματα-κλειδιά χωρίς να προηγείται πείρα, δηλαδή χωρίς μάθηση. Υπάρχουν όμως τύποι συμπεριφοράς, που για να αναπτυχθούν απαιτείται η απόκτηση επαρκούς πείρας. Ο Λ. μελέτησε έναν συγκεκριμένο τύπο συμπεριφοράς που ονομάζεται αποτύπωση (imprinting). Κατά τη διάρκεια μιας πρώιμης κρίσιμης περιόδου της ζωής, συγκεκριμένα ερεθίσματα φαίνεται να είναι αναγκαία για τη φυσιολογική ανάπτυξη. Αυτά τα ερεθίσματα προκαλούν έναν τύπο μη αναστρέψιμης συμπεριφοράς. Παρά την ανάπτυξη του εγκεφαλικού φλοιού ο άνθρωπος είναι κι αυτός εξοπλισμένος με στερεότυπες συμπεριφορές που προκαλούνται από ειδικά ερεθίσματα-κλειδιά, όπως το χαμόγελο του βρέφους και η συμπεριφορά της μητέρας προς το νεογέννητο. Πειράματα με πιθήκους απέδειξαν τις καταστροφικές συνέπειες της πλήρους κοινωνικής απομόνωσης του νεογέννητου στη μελλοντική του συμπεριφορά. Οι έρευνες αυτές συνέδραμαν ουσιαστικά στην ψυχιατρική και στην ψυχοσωματική ιατρική, με εξαιρετικά αποτελέσματα στην προσπάθεια για προσαρμογή των συνθηκών του περιβάλλοντος στον βιολογικό εξοπλισμό του ανθρώπου, έτσι ώστε να αποφεύγεται η δυσκολία προσαρμογής και η νόσος.